Tragopanen zuiver houden

Tekst en foto's door André van der Wielen (voorheen eigenaar van Tragopanerie "De Valendries"), fam.vanderwielenwanadoo.nl

Zuiver of onzuiver, wie kan het zien?

Helaas het komt vaak voor... hybriden (kruisingen) onder de tragopanen. En veel mensen weten het niet eens. De adder onder het gras is dat er ook mensen zijn die het weten maar er niets van zeggen, en dat is het ergste wat onze hobby kan overkomen.

Met veel interesse voor tragopanen reis ik nog al eens rond, kijken bij liefhebbers en vogelparken. Tijdens die bezoeken viel mij op dat er nog al eens kruisingen rondliepen in de collecties. Mensen waren zich vaak niet bewust van deze kruisingen, en als je er dan op wijst dan ziet men het zelf ook.
Vaak is het antwoord: "ik heb het nooit geweten" of "ik heb ze van een 'echte' kweker gekocht."

Zoals gezegd zal de verkoper er soms weet van hebben maar vaak… ook niet.
Latere generaties geven dan prijs wat er in het verleden is fout gegaan.
Bewust of onbewust zijn Temminck tragopanen aan Satyr tragopanen gekoppeld en daarmee is de foute stap gezet.
Het beste zou men alles op DNA-niveau testen, maar dat lijkt mij voorlopig op grote schaal niet haalbaar. Ondertussen staat de tijd niet stil en gaat het kruisen soms gewoon door.

In mijn betoog wil ik proberen u een handvat te geven om deze materie wat te verduidelijken. Veel is geschreven over Tragopanenhennen en hun uiterlijk. Ik wil proberen hier een aanvulling op te geven, zie de volgende vergelijkende foto’s.

De Satyrhen heeft een donkerbruin/zwarte rug met in de veerpunten okerbruine puntvormige tekening met hierendaar een zwart achtige vlek. De vleugel afronding kijkt rood-achtig en de staart is bruin/zwart met onregelmatige roestkleurige vlekken.
Onder de snavel licht van kleur overgaand naar de borst roestkleurig bruin gezoomd, uitlopend tot aan de poten bruin, verder is de onderkant roest-bruin bezet met vuil witte druppelvormige vlekjes die het liefst lichtelijk zwart omzoomd zijn.
Ook het ei is een maatstaaf, het ei is rood-achtig met bruine/rode puntjes en vlekjes. De grote van het ei is ongeveer 58 mm lang, 43 mm doorsnede. Bij gekruiste Satyr zie je vaak te kleine en egaal gekleurde eieren.

De Temminckhen is aan de bovenzijde wisselend rood-bruin tot grijs-bruin maar niet zo sterk rood als bij een satyr. Veel grauw witte V-vormige tekening is aanwezig op de boven rug.
Keel en borst zijn bruin-achtig met zwarte vlek-achtige tekening overgaand naar buik die bezet is met druppelvormige wit-achtige vlekken vermengd met zwart-achtige vlekjes.
De oogleden zijn duidelijk blauw van kleur om het oog gedeelte zie je bij kop rui een duidelijke blauwe huid, zie foto. Temminckhennen kunnen zeer verschillende aantallen eieren produceren. De eieren zijn rood-achtig tot licht rood/bruin met donkere puntjes en vlekken tekening. Een ei is ongeveer 54 mm lang en 40 mm doorsnede.

De Cabothen heeft een donkere rug met grijs/rood-bruine kleuring met hier en daar vuil witte vlekjes verspreidt, het meest aan de bovenkant. De borst is grauw-bruin met pijlvormige wit-achtige vlekken verder aan de onderbuik een wat meer wit-achtige veren partij.
Bij de oogleden zie je duidelijk een oranje-achtige kleur, verder rond het oog is de huid even oranje-achtig. Dit is goed te zien bij kop rui.
Dons kuikens hebben een wat donkere kop en een wat lichtere onderkant dan die van een Temminck. Een cabot legt van nature niet zo veel eieren 4 tot 7 gemiddeld. Hun eieren zijn oranje/bruin, zijn korter en ronder als die van een Temminck. En hebben een gemiddelde maat van 48 mm lang en 36 mm doorsnede. En wegen ongeveer 33 gram.

Wat een beetje geoefend oog kan opmerken

Je ziet nogal eens te kleine Satyrtragopanen, te laag op hun poten en een verkeerde vlakke stand, één fout is bij de satyrhen de blauwe huid rond het oog dit is goed te zien tijdens de koprui. Dit blauw moet aanwezig zijn bij de Temminckhen maar niet….bij de Satyr. De onderbuik mag nooit zo licht getekend zijn als bij een Temminckhen.
Over donkere of licht gekleurde Satyrhennen kun je twisten, maar in de natuur komen ze beide voor, belangrijker is hun bouw en de lengte die een dergelijk dier moet hebben.

Hebt u wel eens gekeken naar de staart lengte? De middelste staartveren moeten van een Satyrhen als zij volwassen is (3jaar) minstens, 195mm zijn. Deze lengte zul je niet vinden bij een te kleine Satyrhen, om de éénvoudige reden dat een dergelijk dier natuurlijke lengte te kort komt. Een staartveer van de Temminckhen is maar, of kan zijn 175mm.

De haan van de Satyr kan wel een staart lengte krijgen van wel 300mm.
En de Temminckhaan haalt een lengte van 230mm.

: Staartveer Satyr tragopaan (klik voor vergroting)

: Staartveer Temminck tragopaan (klik voor vergroting)

Dit geeft al aan dat de verhoudingen moeten kloppen en als je weet dat een Satyr lang gestrekt is, en in een iets opgerichte houding loopt dan kun je zelf aan je dieren zien of dit bij u ook het geval is. Een Temminck daarentegen loopt wat vlakker en minder opgericht.

Zo zie je dat betrekkelijk eenvoudige kennis een ander beeld geeft van goed en fout. En alles is met het blote oog waar te nemen, laat je dus niet verleiden tot iets wat er op lijkt.

In een groot en geroemd vogelpark in Duitsland zag mijn oog iets wat leek op een Temminck maar had ook de kenmerken van een Satyrhaan. Een kruising dus, en de verzorger maar zeggen: Och das seht mann gar nicht.
Nu, ik kan u vertellen dat ik teleurgesteld was bij het zien van deze vogel. Hiervoor was ik niet zover gereden, maar het heeft wel een plaatje op
geleverd om u te laten zien hoe het niet moet. Zie de kop van dit dier, dat moet geheel bedekt zijn met zwarte veertjes van uitgaande dat we hier met het model Satyr van doen hebben. Alleen tijdens de kop rui zal een Satyr wat van zijn blauwe onderhuid aan de kop tonen. Maar nooit helemaal kaal als bij deze vogel of zoals bij een Temminckhaan.

Let vooral ook op zijn borst bij een Temminck heb je druppel vormige stippen zonder een zwarte bies er om heen. Bij een Satyrhaan heb je wel een zwarte bies, maar dan zijn de stippen rond. Bij deze vogel is beide het geval.

En over plaatjes gesproken, de foto’s rechts laten maar weer eens zien dat het ook in onze kring gebeurt. Een niets vermoedende liefhebber kweekte met deze Satyrhaan die als zuiver was aangekocht maar u kunt het zelf zien, ik zal proberen u voor te gaan.
Een lang hoog dier (satyr), goed te zien ook aan zijn lange poten maar de rug stippen zijn iets ovaal zie de foto waar hij eet. De te oranje kuif is te groot voor een satyr maar veel te klein voor een temm. Het blauw aan zijn kop is niet des satyr maar ook te donker voor een temminck. Het oranje onder zijn keel is kenmerkend voor een temminck, maar weer veel te licht van kleur voor een satyr. Als je goed kijkt dan zie je dat de stippen daaronder niet alle omzoomt zijn, kortom deze foto’s laten zien hoe een Satyrhaan of Temminck er niet uit moeten zien.

Voor dit 'fokmateriaal' rest eigenlijk alleen één goed besluit: niet mee verder fokken.
Ik hoop dat u hier iets aan heeft bij het verder kweken van deze mooie dieren.
Eén punt is duidelijk op deze manier verder gaan is geen optie, anders zullen we het nog moeilijk krijgen met onze mooie Satyr en Temmincktragopanen