Krooneend

Netta rufina (Pallas, 1773)

Tekst door Jaap Korten

Verspreidingsgebied
Europa en West en Midden Azië ten noorden van de Kaukasus.
In Nederland wintergast en zeldzame broedvogel, sinds midden vorige eeuw vooral bij de Utrechtse/Hollandse veenplassen. (Vinkeveense Plassen, Botshol) en de randmeren langs Oostelijk Flevoland.Overwinteringsplaatsen, groepsgewijs, op grote open wateren van het IJsselmeer (Gouwzee, Veluwemeer, Ketelmeer) en (door)trekvogel tot het Middellandse Zee gebied.

Leefgebied
Typische nestplaatsen in de vrije natuur zijn zoetwatermeren en plassen met gewoonlijk dichte riet en/of oevervegetatie en grote stukken open water met kranswieren.
Het nest is een goed verborgen holte welke door het vrouwtje wordt bekleed met plantenresten en dons. In de vrije natuur voedt de Krooneend zich met knoppen, spruiten en wortels van waterplanten, dat zij al duikend en grondelend bemachtigen.

Beschrijving
In broedkleed (van oktober tot mei-juni) is de kop van de woerd roestbruin met korte opstaande kuifveren en hoog voorhoofd, waardoor de kop groot en dik lijkt. Borst, hals en stuit zijn zwart. Buik en flanken wit, vleugels middenbruin met witte uiteinden.
Snavel, ogen en poten zijn helderrood.
In de zomer draagt de woerd tijdens de ruiperiode  een eclipskleed, verliest de opstaande kopveren en lijkt dan op het vrouwtje, maar is iets donkerder en behoudt zijn rode ogen en snavel.

Het vrouwtje is overwegend grijsbruin.
Bovenste deel van de kop is bruin en de wangen zijn lichtgrijs tot wit.
Snavel en poten zijn donkergrijs en de ogen zijn bruin.

Ondersoorten/varianten
Er zijn geen ondersoorten.

Er bestaat een blonde mutant met geelbruine tint.

Maximale lengte/gewicht
Lengte: 53 – 58 cm.
Gewicht:  woerd +/- 1.1 kg., vrouwtje +/- 1.0 kg.

Levensverwachting
In beschermde omgeving: 12 – 15 jaar.

Opmerkingen
Krooneenden zijn sterk, winterhard en gemakkelijk in afgeschermde omgeving te houden.
De Krooneend wordt tot de Duikeenden gerekend, maar zijn levenswijze staat tussen die van de Duik- en de Zwemeend in. Krooneenden verblijven veel op het water.
Ze zijn niet schuw, niet erg luidruchtig, maar wel wat bazig.
Geschikt voor een zowel groot apart perk als een ruim gemeenschappelijk perk, met niet te ondiepe of te kleine vijver, waar meerdere paartjes gehuisvest kunnen worden. Pas wel op voor kruisingen met andere verwante soorten.

Kweek
Geslachtsrijp op 1 of 2 jarige leeftijd.
Vooral grond, soms holenbroeder. Nest op een droog plekje onder struikgewas.

Legsel: 6 – 12 grijsgele eieren
Broedduur: 26 - 28 dagen, alleen het vrouwtje broedt en verzorgt de jongen.

Het uitbroeden van de eieren en het opfokken van de Krooneendenkuikens is vrij gemakkelijk, ook voor beginnende liefhebbers.
De kuikens hebben een olijfbruin-en-geel donspakje, met gele wangen en borst en een donkere snavel.
De sekse van jonge vogels is al redelijk vroeg te herkennen aan de kleur van de snavel.
Bij jonge mannetjes verkleurd de snavel naar roze gevlekt.
Bij de vrouwtjes blijft de snavel donkergrijs.
Jonge woerdjes zijn in hun eerste jaar pas vanaf februari/maart op kleur.

Ringmaat: 11 mm, verplicht.

Voedsel
Meest gebruikte voedingsmiddelen in de praktijk  bv. 80% totaalvoeder korrel voor Watervogels, 10% gras/groente, 10% granen:

Voedsel afgeschermd aanbieden. Op (bruin) brood als versnapering zijn ze dol. Altijd vers zwemwater beschikbaar, dat ook gedronken wordt.

Status
Beperkt aantal broedparen in Nederland, in combinatie met de zeer beperkte verspreiding. Trekvogel in grote getalen.

Wetgeving
Europese watervogel. Beschermde soort volgens de Vogelrichtlijn.
Valt onder Beschermingsplan Moerasvogels.
Ringen met vaste voetring van 11 mm verplicht!

Literatuur
Watervogels houden…’t is een hobby!, 2003 – Liliane De Boeck-Pauchet
Watervogels, 2004 – Karel Stastny
Handbook of the birds of the World, vol. 1 Ostrich to Ducks, 1992 – del Hoyo et al.
Die Entenvogel der Welt, 1999 – Hartmut Kolbe
Het Beste Vogelboek, The Reader’s Digest, 1973